Çinko bağışıklık sistemi, sindirim, stres düzeyi, enerji metabolizması, akne ve diyabet kontrolünün düzgün işleyişini dâhil olmak üzere birçok açıdan sağlık için faydalıdır. Ayrıca gebelik, saç bakımı, egzama, kilo kaybı, gece körlüğü, soğuk algınlığı, göz bakımı, iştah kaybı ve diğer birçok faktör de çinkonun sağlığa olan yararları arasında yer almaktadır.

Çinko, önemli bir mineral olarak protein sentezi için önemli bir rol oynamakta ve vücudunun bağışıklık sistemindeki hücrelerin üretimini düzenlemeye yardımcı olmaktadır. Çinko çoğunlukla vücutta güçlü kasları ve özelliklede beyaz ve kırmızı kan hücreleri, göz retinası, deri, karaciğer, böbrekler, kemikler ve pankreasta yüksek konsantrasyonlarda bulunmaktadır. Bir insan bedeninde, 300’den fazla enzimin düzgün bir şekilde işleyişi için çinko gereklidir. (1)

Çinkonun sağlığa olan faydaları

Cilt sağlığına destek olur: Çalışmalar sivilce ve akne tedavisi için etkili yol olarak çinkoyu göstermiştir.  Antibiyotik ilaçların daha da etkili olduğu kabul edilir, ancak bu ilaçlar hormonal dengesizlik gibi yan etkilere neden olabilmektedir. Çinkonun en hayati etkilerinden biri beyaz kan hücresi fonksiyonunu teşvik etmesidir. Beyaz kan hücreleri aft, ülser, yanıklar, cerrahi kesiler ve diğer çeşitli yaralar dâhil olmak üzere bir dizi enfeksiyonlara karşı vücudu savunmaktadır ve iyileşme sürecini hızlandırmaktadır.  Ayrıca kolajen üretimi, cildin tedavi edilmesi ve yeniden büyümeleri için gerekli olan bir bağ dokusu için gereklidir.

Egzamayı tedavi eder: Ayrıca “atopik dermatit” olarak bilinen egzama, inflamatuvar deri ve kronik bir hastalıktır. Egzama vücuttaki çinko eksikliğinin bir sonucudur. Çinko kronik enfeksiyonların iyileşmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Tamamen iyileştirme kabiliyetine sahip olan çinko vücuda bu konuda yardımcı olmaktadır. Ciltteki tahriş kandaki çinko sayesinde yeniden dengelenmektedir. (2)

Bağışıklık sistemini güçlendirir: Çinko doğrudan beyaz kan hücrelerinin üretimine etki etmektedir. Böylece virüsler, bakteriler ve mayaların sebep olduğu enfeksiyonlarla mücadele etmek için hücreleri desteklemektedir. Çinko ayrıca timus tarafından üretilen hormon olan thymulinu üretmek için gereklidir. Gerçekten de kronik enfeksiyonları yenmek için sağlıklı çinko düzeylerine sahip olmak gerekmektedir. Bağışıklık sistemini destekleyen çinko aşırı olarak almak yine bu dengeyi bozabilmektedir. En doğrusu dengelisidir. (3)

Zihinsel hastalıklardan korur: Çinko eksikliği, otizm, şizofreni, dikkat eksikliği bozukluğu, alkolizm, depresyon, ağır gerilim de dâhil olmak üzere bir dizi koşul ile bağlantılıdır. Geleneksel ve alternatif tedavilerin başarısız olması halinde, çinko takviyesinin genellikle başarılı olduğu kanıtlanmıştır.

Sindirim sistemine destek olur: Çinko eksikliği olan kişiler genellikle sindirim bozuklukları, özelliklede protein sindirimi zorluğu yaşamaktadır. Çinko yeterince güçlü mide asidini üretmek için oldukça gereklidir. Eğer besinler düzgün sindirilmiyorsa, o zaman besin değerleri vücut tarafından düzgün bir şekilde emilememektedir. (4)

Kanserle mücadele eder: Büyük ölçüde antioksidan ve anti enflamatuar özellikleri nedeniyle, çinko kanser gibi ciddi hastalıklara yakalanma riskini azaltmaktadır. Hücrelerin sağlıklı bölünmesini destekleyen çinko, gelişen kanserli hücreleri önlemeye yardımcı olmakta ve tümörlerin büyümesini engellemektedir.

Kan şekerini dengeler: Çinko, kan şekerini düzenlemeden sorumlu olan insülin de dahil olmak üzere vücudun hormonlarının çoğunu dengelemek için gereklidir. Çinko insülin tarafından bağlanan kan şekeri seviyelerini dengede tutabilmektedir. Yüksek dozlarda alımı ise kan şekeri seviyelerini düşürebilmektedir. Bu nedenle, şeker hastalarının dikkatli tüketmesi gerekmektedir.

Kalbi korur: Çinko çeşitli şekillerde kalbinizin sağlığını korumaktadır. Oksidatif stres ve iltihabı azaltırken dolaşımı da desteklemektedir. Ayrıca, yüksek kolesterol, kan basıncı ve tıkalı damar için etkili bir tedavi yöntemi olarak görülmektedir. (5)

Soğuk algınlığı ve gribi engeller: Çinko genellikle soğuk algınlığı ve hastalıkların belirtileriyle mücadele için doğal bir ilaç olarak alınmaktadır.  En az beş ay süreyle çinko alındığında, soğuk algınlığı gibi hastalıkların oluşma riski azalmakta, hastalık durumunda daha hızlı atlatılmaktadır. Araştırmalar, çinkonun mukusa neden olan bakterilere karşı etkili olduğunu göstermiştir.

Hormonları dengeler: Hem erkekler hem de kadınlar için çinko hormonsal dengeyi sağladığı için doğurganlığı artırabilmektedir. Çinko aynı zamanda kadınlarda cinsel hormonları etkileyerek yumurtalık oluşumu ile ilişkili hale gelebilmektedir. Çinko üremeyi desteklediği gibi kadınlarda östrojen üretimi için de gereklidir. Östrojenlerin çok yüksek ya da çok az olması menstrüasyon, ruh hali, erken menopoz, kısırlık hatta kanser gibi istenmeyen durumların oluşma riskini artırmaktadır.

Kan dolaşımını artırır: Çinko, oksidatif stres ve inflamasyonu düşürürken, kalp-damar sistemi içindeki hücrelerin sağlığını korumak için gereklidir. Endotel kan damarları içindeki ince hücre tabakalarıdır ve bunun için çinko kullanılmaktadır. Tıkanmış veya hasarlı arterlerde oluşan yüksek tansiyon ve kolesterol düzeyleri için doğal bir çare olarak çinko önerilmektedir. Çinko, sağlıklı kan dolaşımını destekleyerek kalp sağlığını da korumaktadır. (6)

İltihaplanmalarla mücadele eder: Çinko (NF-kB inhibisyonu ile) çok sayıda enflamatuar sitokinlerin üretimini inhibe etmektedir. Yaşlı insanlar üzerine yapılan çalışmalarda, çinkonun sitokinler ve diğer inflamatuvar belirteçler tarafından oluşturulan iltihabı önlemede etkili olduğu görülmüştür. Ayrıca çinko irritabl barsak sendromu, akne ve astım dâhil olmak üzere enflamatuar durumların etkisini azaltabilmektedir.

Astım ve alerjilere iyi gelir: Otlara olan alerjiler dünyanın pek çok yerinde çinko ile tedavi edilmektedir. Kandaki düşük çinko düzeyleri çocuklarda daha ciddi astım semptomları ile bağlantılıdır. Bir çalışma göstermiştir ki astımı olan çocuklarda çinko takviyesi öksürük, hırıltı ve nefes darlığı gibi semptomları azaltmaktadır.

Depresyonla mücadele eder: Çinko ilavesi duygu durum bozukluklarının (örneğin, depresyon ve anksiyete) tedavisinde kullanılabilmektedir. Çinko ayrıca depresyon yaşayan insanlarda düşük beyin-türevi nörotrofik faktör (BDNF) seviyelerini artırmaktadır. Yapılan bir çalışmaya göre, çinko tedavisi muhtemelen artan BDNF seviyeleri ile kilolu bireylerde genel ruh halini iyileştirmenin mümkün olduğunu ortaya koymuştur. (7)

Çinkonun cilde olan faydaları

• Çinko oksit zararlı UVA ve UVB (güneş ışınları) ışınlarına karşı geniş spektrumlu koruma sağlamaktadır. Altı aylıktan küçük bebekler için FDA tarafından onaylanmıştır.
• Çinko topikal olarak ülser ve diğer yaraları tedavi etmek için kullanılmaktadır. Doğal anti bakteriyel olarak çalışır ve yaraların hızlı iyileşmesi sağlar.
• Siğiller aslında bir enfeksiyon sonucu oluşmaktadır. Yapılan çalışmalar, çinkonun siğil tedavisinde etkili olduğunu göstermiştir.
• Yapılan bir dizi çalışmada topikal olarak uygulanan çinkonun cildi temizleyerek akneleri tedavi edebildiği görülmüştür. Zaten çinko eksikliği akne oluşumunu tetiklemektedir.
• Çinko siyah nokta ve sivilce oluşumunu azaltarak, gözenekleri sıkılaştırmakta ve sebum oluşumunu önlemeye yardımcı olmaktadır.
• Çinko doğal bir anti inflamatuar olduğu için iltihaplanmaları tedavi edebilmektedir. Rozasea (gül hastalığı) çoğunlukla bir inflamatuar hastalık olduğundan, çinko bu duruma yardımcı olabilmektedir.
• Rozasea benzer şekilde, sedef da inflamatuvar bir cilt hastalığıdır. Bilim adamları çinko içeren kremler ile sedefin tedavi edilebildiğini ortaya koymuştur.
• Yine hem anti-enflamatuar özellikleri hem de bir antioksidan olarak hareket kabiliyeti, çinkonun egzamayı tedavi edebilmesini sağlamaktadır. Topikal olarak uygulandığında kaşıntının şiddetini de azaltmaktadır.
• Çinko elastik lif rejenerasyon ile kırışıkların azalmasına destek olmaktadır.
• Çinko iltihaplanmalarla mücadele edebildiği için yaraların çabuk iyileşmesini sağlamaktadır. Pişik gibi cilt problemleri için de etkili olmaktadır.
• Seboreik dermatit olarak bilinen kepek, kaşıntılı tahriş ve kafa derisinde pullanma gibi sorunlara neden olmaktadır. Çinko ise bu durumu tedavi edebilmektedir. Birçok şampuanın yapımında çinkodan yararlanılmaktadır. (8)

Çinko oksit kremin faydaları

Çinko oksit kalamin mineral ve çinkonun bir kombinasyonundan meydana gelmektedir. Vücuda birçok faydası olan çinko oksit, en çok kremlerde kullanılmaktadır. Çinko oksit kremler genellikle güneş yanığı, yara, ülser, UV koruma ve benzeri bazı cilt sorunu yardımcı olmak için etkilidir. Çinko oksit krem kullanmak istiyorsanız, öncesinden bir doktordan öneri almanızda fayda vardır.

• Güneş altında fazla kalmak güneş yanığına neden olabilmektedir. Karakteristik özelliklerinden biri ise cildin kırmızımsı bir renge bürünmesidir. Bu durumda çinko oksit krem kullanıldığında güneş yanıklarına karşı cildi koruyacaktır.
• Çinko oksit kremler ayrıca, yara ve ülserlerin tedavisinde kullanılmaktadır.
• Akne cilt sorunlarından biridir. Genellikle yüzde görülmektedir. Çinko oksit krem ise akneleri durdurmak için idealdir.
• Düzenli olarak çinko oksit krem kullanımında açık cilt gözeneklerini sıkılaştırmak mümkündür.
• Çinko oksit kremler gül hastalığı gibi cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır.
• Şiddetli sedef hastalığının tedavisi için topikal olarak çinko oksit kullanabilirsiniz.
• Uzun yıllardan beri, çinko oksit krem egzamayı tedavi etmek için kullanılır olmuştur.
• Çinko oksit kremler ciltteki kırışıkları azaltmakta ve cildin daha genç görünmesini sağlamaktadır.
• Çinko oksit krem kepek gibi kafa derisi problemlerini tedavi edebilmektedir.
• Güneş ışığı cilt için negatif bir etkiye sahiptir. Kansere bile neden olan güneş ışığından korunmak için çinko oksit kremler etkili olabilmektedir.
• Çinko oksit krem antioksidan özelliğe sahiptir. Bu nedenle, cildi iyileştirmektedir.
• Çinko oksit krem dudak ve ağız kenarlarındaki yaraları tedavi edebilmektedir.
• Pişik özellikle bebeklerde görülen genel bir sorundur. Çinko oksit kremler bebeklerde güvenlidir. Çinko oksit krem yumuşak bir cildi korumak için topik olarak bulunan bir üründür.
• Çinko oksit krem saf konsantrasyon ile sağlıklı bir cilt sağlamak için en iyi yöntemlerden biridir. Çinko oksit merhem araştırmaya göre melazma belirti azaltabilmektedir. (9)

Çinkonun zararları

Sağlıklı yetişkinler için ağız yoluyla alındığında ya da cilde uygulandığında çinko güvenli olarak kabul edilmektedir. Günlük olarak 40 mg dozu geçilmesi önerilmemektedir. Rutin olarak çinko takviyesi almak bir doktora danışılmadan tavsiye edilmemektedir. Bazı insanlarda, çinko bulantı, kusma, ishal, metalik tat, böbrek ve mide hasarı gibi yan etkilere neden olabilmektedir. Hasarlı cilde kullanılan çinko kremler yanma, batma, kaşıntı, karıncalanmaya neden olabilmektedir.

Bebekler ve çocuklar: Önerilen miktarda ağız yoluyla alındığında çinko güvenlidir. Yüksek dozlarda çinko tüketimi güvenli değildir.

Hamilelik ve emzirme: Çinko, hamile ve emziren kadınlarda belirtilen oranlarda tüketildiğinde güvenli olarak kabul edilmektedir. Yüksek dozlarda tüketimi ise güvenli değildir. Günlük 40 mg’dan fazla çinko tehlikelidir.

Alkolizm: Uzun vadeli, aşırı alkol içmek vücuttaki kötü çinko emilimi ile bağlantılıdır.

Diyabet: Çinko yüksek dozlarda tüketildiğinde şeker hastalığı olan kişilerde kan şekerini düşürebilir. Şeker hastalığı olan kişiler çinko ürünlerini dikkatli bir şekilde kullanmalıdır.

HIV (Human Immunodeficiency Virus) / AIDS: HIV / AIDS durumunda dikkatli olunmalıdır. Çinko kullanımının, HIV / AIDS olan kişilerde daha kısa yaşam süresi ile bağlantılı olduğu görülmüştür.

Romatoid artrit (RA): RA olan insanlar daha az çinko emmektedir. (10)

Tavsiyeler

Aşağıda tavsiye edilen dozajlar kişiden kişiye göre değişebilmektedir. Ambalajlar üzerinde yazan gerçekleri okumak gerektiğini unutmayın.

• Yetişkin erkekler – günde 15 mg
• Yetişkin kadın – günde 12 mg
• Hamile kadınlar – günde 15 mg
• Emzirme kadınlar – günde 16-19 mg

Çocuklar için öneriler çinko tüketim dozajları:

• Doğumdan 3 yaşına kadar günde 5-10 mg
• 4 ile 10 yaş arasında ise günde 10 mg olarak belirlenmiştir.

Mümkünse diyet programınıza çinko içeren gıdalar eklemeye çalışın. Çinkon açısından zengin olan gıdalar ise şöyle sıralanmıştır:

• Deniz ürünleri
• Dana ve kuzu eti
• Buğday tohumu
• Kabak çekirdeği
• Kaju fıstığı
• Nohut
• Ispanak
• Mantarlar
• Domuz eti ve tavuk eti
• Çikolata ve kakao tozu (11)